بدون شک در اقتصاد امروز، بانکهای تجاری (Commercial bank) نقشی کلیدی در پیشبرد چرخه‌های مالی و توسعه‌ی اقتصادی ایفا میکنند. این موسسات، به عنوان ستون‌های اصلی سیستم مالی جهانی با ارائه خدمات و تسهیلات گوناگون مالی، وضعیت تجارت و کسب‌وکارها را سامان میدهند.
اما بانک تجاری دقیقاً چیست و چه ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر موسسات مالی متمایز می‌سازد؟ در این مقاله از بلاگ آی تی بی به بررسی ساختار و کارکردهای اصلی بانک تجاری می‌پردازیم.
بانک تجاری (Commercial bank) چیست؟
در دنیای مدرن اقتصادی که بانک‌ها به عنوان نیروی محرکه ظهور کرده‌اند، نقش بانکداری تجاری به عنوان یکی از اصلی‌ترین بازیگران مالی، هم در ایران و هم در سایر نقاط جهان، انکار ناپذیر است.
این موسسات مالی با پذیرش انواع وجوه نقد به عنوان سپرده و بهره‌برداری از آن‌ها در جهت تقویت فعالیت‌های اقتصادی کشور، ستون‌های توسعه‌ی اقتصادی به شمار می‌روند. بانکهای تجاری در ایران به تامین مالی بنگاه‌های تجاری و تولیدی می‌پردازند و مدیریت جامعی بر حساب‌های تجاری گسترده و خرد اعمال میکنند.
ارائه حساب‌های تجاری اصلی‌ترین خدمات بانکهای تجاری محسوب می‌شود. حساب‌های تجاری نوعی حساب بانکی هستند که توسط صاحبان مشاغل و کسب‌وکارها جهت رشد و توسعه فعالیت‌های بازرگانی استفاده می‌شوند.
این امر در طبقه‌بندی مناسب و شفافیت درآمدها نقش بسزایی دارد و مانع سوء استفاده از حساب‌های فردی در امور تجاری می‌شود. بنابراین، ایجاد حساب تجاری برای صاحبان کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران، امری حیاتی است و به آن‌ها در بهبود مدیریت دارایی‌های خود کمک می‌کند.
بانکهای تجاری، به ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، این امکان را فراهم میکنند که جهت دریافت وام یا بهره‌مندی از خدمات مشاوره‌ای به بانک مراجعه کنند. پس از ارزیابی و تکمیل مدارک، بانک تجاری تسهیلات مورد نظر را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.
انواع بانک های تجاری (Commercial bank)
انواع بانکهای تجاری را می‌توان بر اساس ویژگی‌ها و خدماتی که ارائه میدهند، طبقه‌بندی کرد. در ابتدایی‌ترین سطح، بانکهای تجاری به دو دسته‌ی کلی دولتی و خصوصی تقسیم می‌شوند.
- بانکهای تجاری دولتی: بانکهای تجاری دولتی معمولاً تحت کنترل و نظارت مستقیم دولت‌ها فعالیت میکنند و اغلب با هدف اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت و حمایت از بخش‌های خاص اقتصادی راه‌اندازی می‌شوند. در ایران بانک‌هایی مانند تجارت، ملی، سپه، صادرات و ملت از جمله بانکهای تجاری دولتی هستند.
- بانکهای تجاری خصوصی: از سوی دیگر، بانکهای تجاری خصوصی تحت مالکیت افراد و سرمایه‌گذاران خصوصی هستند و به دنبال کسب سود از طریق ارائه‌ی خدمات بانکی به مشتریان خود هستند.
انواع بانک تجاری (Commercial bank) از نظر نوع خدمات
علاوه بر این، بانکهای تجاری بر اساس نوع خدمات ارائه شده نیز قابل تفکیک هستند. این بانک‌ها را می‌توان بر اساس نوع خدمات بر اساس زیر نیز تقسیم‌بندی کرد:
- برخی از بانکهای تجاری ممکن است بر روی خدمات بانکی روزمره مانند افتتاح حساب‌های جاری و پس‌انداز، صدور چک و خدمات پرداخت تمرکز داشته باشند.
- برخی دیگر از بانکهای تجاری ممکن است بر روی ارائه‌ی خدمات مالی پیچیده‌تر مانند وامدهی تجاری، مدیریت داراییها و ارائه مشاوره‌های اقتصادی به شرکتها و سرمایه‌گذاران تخصص داشته باشند.
- بانکهای تجاری بزرگ‌تر همچنین ممکن است خدمات بین‌المللی مانند مبادلات ارزی و تجارت بین‌المللی را به مشتریان خود ارائه دهند.
هر کدام از این خدمات به بانکهای تجاری اجازه می‌دهد که به نیازهای خاص گروه‌های مختلف مشتریان پاسخ دهند و نقش حیاتی در توسعه و پشتیبانی از اقتصاد ملی ایفا کنند.
تفاوت بانک تجاری (Commercial bank) و بانک سرمایهگذاری (Investment bank)
بانک تجاری و بانک سرمایهگذاری (Investment bank) دو نوع اصلی از موسسات مالی هستند که خدمات متفاوتی را ارائه میدهند. در حالی که هر دو نوع بانک به مشتریان خود خدمات مالی ارائه میدهند، هدف و تخصص آن‌ها با هم متفاوت است. در ادامه به بررسی تفاوت‌های این دو نوع بانک می‌پردازیم.
- نوع فعالیت و خدمات: بانکهای تجاری عمدتاً بر مدیریت وام‌های کوتاه‌مدت و سپرده‌های مشتریان تمرکز دارند. این بانک‌ها خدماتی نظیر افتتاح حساب‌های جاری و پس‌انداز، ارائه وام‌های شخصی و تجاری و خدمات پرداخت را به مشتریان خود ارائه میدهند. در مقابل بانکهای سرمایهگذاری بیشتر روی خدمات مالی و سرمایهگذاری متمرکز هستند. خدماتی مانند ارائه‌ی مشاوره‌های مالی به شرکتها، کمک به آن‌ها در جمع‌آوری سرمایه از طریق عرضه‌ی اولیه سهام یا انتشار اوراق قرضه و مدیریت دارایی‌های بزرگ.
- مشتریان: به طور کلی مشتریان بانکهای تجاری افراد عادی و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط هستند. اما مشتریان بانکهای سرمایهگذاری معمولاً شامل شرکت‌های بزرگ، سازمان‌های دولتی و موسسات مالی دیگر می‌شود.
- مقررات و نظارت: در بسیاری از کشورها، بانکهای تجاری تحت نظارت مقررات بانکی سخت‌گیرانه‌تری قرار دارند تا اطمینان حاصل شود که سپرده‌های مشتریان در برابر خطرات احتمالی محافظت می‌شوند. اما بانکهای سرمایهگذاری معمولاً تحت مقررات متفاوتی قرار دارند که اجازه می‌دهد عملیات‌های پیچیده‌تری را انجام دهند.
منابع درآمدی بانک تجاری (Commercial bank)
منابع درآمدی بانکهای تجاری از چند راه مختلف تامین می‌شوند. این منابع درآمد را می‌توان بر اساس تقسیم‌بندی زیر توضیح داد:
- درآمد از وام‌ها و تسهیلات: یکی از منابع اصلی درآمد بانکهای تجاری، اعطای وام و تسهیلات به مشتریان است. بانک‌ها در ازای پرداخت این تسهیلات، از مشتریان خود بهره دریافت میکنند. این وام‌ها ممکن است شامل وام‌های مصرفی، وام‌های مسکن، وام‌های تجاری و وام‌های خودرو باشند.
- درآمد از کارمزد خدمات بانکی: بانک‌ها برای ارائه خدمات مختلف مانند انجام تراکنش‌ها یا ارائه‌ی مشاوره‌های مالی، هزینه‌هایی را تحت عنوان کارمزد خدمات پرداخت میکنند.
- درآمد از سپرده‌گذاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها: بانک‌ها معمولاً منابع مالی خود را در سرمایه‌گذاری‌های مختلف مشارکت میدهند. این سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است شامل خرید اوراق بهادار، سهام، یا سایر دارایی‌های مالی باشد.
- درآمد از خرید و فروش ارز: بانکهای تجاری معمولا به واسطه نقدینگی خود در معاملات ارزی نیز فعالیت دارند و از این طریق درآمد کسب میکنند. این درآمد از تفاوت بین قیمت خرید و فروش پول یا ارز (حاشیه سود) به دست می‌آید.
- درآمد از مدیریت صندوق‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها: بانکهای تجاری که خدمات مدیریت صندوق‌های سرمایهگذاری را نیز ارائه میدهند، با جمع‌آوری سرمایه از سرمایه‌گذاران و مدیریت این صندوق‌ها سود کسب میکنند.
مقررات و نظارت بر بانک تجاری (Commercial bank)
در هر کشور مقررات و نظارت بر بانکهای تجاری، بخش بسیار مهمی از سیستم مالی و اقتصادی است. هدف از وضع این قوانین و مقررات، حفظ ثبات مالی، ارتقا سلامت و عملکرد صحیح بانک‌ها و جلوگیری از بحران‌های مالی طراحی شده‌اند. برخی از این مقررات عبارتند از:
مقررات نظارتی: بانک‌ها معمولا مقررات نظارتی مخصوصی دارند که عملکرد آن‌ها را شفاف می‌کند. مثلا بانکهای مختلف می‌بایست طبق استانداردهای بین‌المللی حسابداری (مانند IFRS) گزارش‌های مالی خود را تنظیم و به مقامات نظارتی ارسال کنند.
نظارت بر تناسب ریسک (Risk Management): یکی از جنبه‌های اصلی نظارت بر بانکهای تجاری، بررسی و ارزیابی شیوه‌های مدیریت ریسک است. بنابراین بانک‌ها باید سیاست‌ها و فرآیندهایی تدوین کنند که بتوانند ضمن شناسایی و ارزیابی خطرات، مدیریت ریسک (مانند ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی، ریسک بازار، ریسک عملیاتی و ریسک قانونی) را انجام دهند.
نظارت بر سپردهگذاری و تسهیلات: بانکهای تجاری در بسیاری از موارد باید از قوانین خاصی برای موارد مختلفی مانند حداکثر نرخ بهره پیروی کنند. همچنین بانک‌ها باید شرایط و مراحل خاصی مانند ارزیابی مشتریان و سقف ارائه وام را رعایت کنند.
نظارت و ارزیابی شفافیت مالی: بانکهای تجاری باید گزارش‌های مالی خود را به‌طور منظم و شفاف منتشر کنند. این کار مقامات نظارتی مردم را قادر می‌سازد تا عملکرد مالی آن‌ها را زیر نظر داشته باشند.
رعایت استانداردهای بین‌المللی (Basel Accords): یکی از مهم‌ترین مجموعه مقررات بین‌المللی که بر بانکهای تجاری نظارت دارد، توافق‌نامه‌های Basel است که توسط کمیته بال (Basel Committee) تدوین شده‌اند.
چالش‌ها و محدودیت‌های بانک تجاری (Commercial bank)
بانکهای تجاری با چالش‌ها و مشکلات مختلفی مواجه هستند که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد و سودآوری آن‌ها داشته باشد. این چالش‌ها ممکن است به دلایل داخلی (مثل مشکلات عملیاتی یا مدیریتی) یا خارجی (مثل تغییرات اقتصادی یا بحران‌های مالی) ناشی شوند. این چالش‌ها را می‌توان اینگونه دسته‌بندی کرد:
ریسک‌های اعتباری (Credit Risk): ریسک‌های اعتباری مربوط به احتمال عدم بازپرداخت وام‌ها و تسهیلاتی است که بانک به مشتریان خود ارائه می‌دهد. بنابراین اگر مشتریان به هر دلیلی نتوانند وام‌های خود را بازپرداخت کنند، بانک ممکن است ضررهای سنگینی متحمل شود.
ریسک نقدینگی (Liquidity Risk): ریسک نقدینگی زمانی به وجود می‌آید که بانک‌ها نتوانند به‌سرعت به تعهدات کوتاه‌مدت خود (مانند برداشت سپرده‌ها) پاسخ دهند. مثلا اگر بانک با طرح‌های سپرده گذاری سرمایه زیادی را جمع‌آوری کند و آن سرمایه را وارد یک پروژه اقتصادی کند، در صورت وقوع بحران مالی نمی‌تواند سپرده‌ها را سریعا نقد کرده و به مشتریان خود بازگرداند.
ریسک‌های بازار (Market Risk): بانکهای تجاری معمولا در معرض ریسک‌های بازار قرار دارند. این ریسک‌ها ناشی از تغییرات نرخ بهره، نرخ ارز، قیمت کالاها و سهام هستند.
تغییرات اقتصادی و بحران‌های مالی: تغییرات در شرایط اقتصادی، از جمله رکودهای اقتصادی، نوسانات تورم و بحران‌های مالی جهانی می‌تواند تهدیدی برای بانکهای تجاری باشد. این تغییرات ممکن است منجر به کاهش تقاضا برای وام، افزایش نرخ پیش‌فرض، یا کاهش ارزش داراییها شود.
جمع‌بندی
همانطور که در این مقاله خواندیم بانکهای تجاری، نقشی اساسی در اقتصاد جهانی بر عهده دارند. بانکهای تجاری وظایف مختلفی مانند پذیرش سپرده‌ها، اعطای وام‌ها و ارائه انواع خدمات مالی را به مشتریان خود ارائه میکنند.
این موسسات مالی نه تنها به افراد و فعالان اقتصادی کمک میکنند تا به اهداف مالی خود برسند، بلکه برای کسب و کارها نیز زمینه‌‌های رشد را فراهم میکنند.
بنابراین بانکهای تجاری باید به عنوان شرکای مهم اقتصادی شناخته شوند که با ارائه راهکارهای نوآورانه و پایدار مالی، در پیشبرد رفاه و توسعه اقتصادی نقش بی‌بدیلی دارند.
بانک تجاری یک نهاد اقتصادی است که خدمات بانکی مختلفی مانند پذیرش سپرده‌ها، اعطای وام‌ها، انتقال وجوه و دیگر خدمات مالی را به افراد و شرکتها ارائه می‌دهد.
بانکهای تجاری از طریق دریافت بهره، کارمزد و سرمایهگذاری در پروژههای مختلف درآمد کسب میکنند.
بانکهای تجاری معمولاً خدمات مرتبط با سپردهگذاری، وامدهی و خدمات مالی روزمره را ارائه میدهند، در حالی که بانکهای سرمایهگذاری بیشتر بر روی خدماتی مانند ادغام و مالکیت شرکتها، مدیریت داراییها و ارائه مشاوره مالی تخصصی تمرکز دارند.
ثبت دیدگاه شما
(پاسخ دادن)
برای ثبت نظرات، اصول اخلاقی را رعایت کرده و از بکار بردن کلمات نامناسب پرهیز نمایید.
اولین دیدگاه را ثبت نمایید.