SPK'nın Forex Piyasasını Şekillendiren 4 Önemli Düzenlemesi
Türkiye’de Forex ticareti son yıllarda giderek popüler hale gelmiştir. Forex piyasası, dövizlerin alınıp satıldığı dünyanın en büyük ve en likit finansal piyasasıdır. Ancak, bu büyük piyasa, düzenlenmemiş bir şekilde işlem yapılmasına izin vermemektedir. Türkiye’de Forex ticareti de çeşitli düzenleyici kurumlar tarafından denetlenmektedir. Bu makalede, Türkiye’de Forex regülasyonlarının Forex ticaretinin düzenleyici yönlerini nasıl etkilediğini inceleyeceğiz.
Forex ticareti, döviz çiftleri arasındaki fiyat farklarından yararlanarak kar elde etme işlemidir. Türkiye’de Forex piyasasını düzenleyen en önemli kurum, Sermaye Piyasası Kurulu’dur (SPK). SPK, Forex piyasasında faaliyet gösteren aracı kurumları ve yatırımcıları korumak, piyasanın adil ve şeffaf bir şekilde işlemesini sağlamak amacıyla çeşitli düzenlemeler ve denetimler yapmaktadır.
Forex Regülasyonları
Forex piyasalarında Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) forex regülasyonları veya düzenlemeleri, piyasanın daha şeffaf ve güvenilir hale gelmesini sağladı. Özellikle “merdiven altı” olarak adlandırılan birçok kuruluşun faaliyetlerine son verilmesi ve aracı kurumların sıkı denetime tabi tutulması, yatırımcıların korunmasına yönelik önemli adımlardı. SPK lisansı olmayan kuruluşlarda işlem yapan yatırımcılar, düzensizlikler nedeniyle çeşitli sorunlarla karşılaşıyordu. Ancak SPK’nın düzenlemeleriyle birlikte piyasaya olan güven arttı. İşte bu düzenlemelerden bazıları:
Türkiye’de Forex Piyasasında Kaldıraç 1’e 10’a Düşürüldü
Forex piyasasında gerçekleştirilen kaldıraçlı alım satım işlemleri, SPK’nın yetki alanına 2011 yılında girdi. Bu tarihten itibaren, söz konusu işlemleri düzenleyen tebliğler ve yönetmelikler yürürlüğe kondu. 2017 yılında yapılan forex regülasyonları veya düzenlemelerle birlikte, forex piyasalarında yeni bir dönem başladı. Özellikle kaldıraç oranlarının düşürülmesi ve başlangıç teminatının yükseltilmesi gibi önlemler, piyasada daha dengeli bir ortam oluşturmayı amaçlıyordu.
SPK’nın düzenlemesiyle forex piyasasında kaldıraç oranı 1’e 10’a düşürüldü. Önceden yüksek kaldıraç oranlarıyla işlem yapmak mümkündü, ancak yeni düzenleme ile bu oranlar belirli bir seviyeye indirildi. Örneğin, USDTRY paritesinde 1 lot işlem açmak için gereken teminat miktarı artık 10 katına çıktı. Bu durum, yatırımcıların daha az teminatla daha büyük pozisyonlar açmasını engelledi ve riski dengeledi.
Türkiye’deki bir yatırımcının TRYUSD döviz çiftinde işlem yapmak istediğini varsayalım. Basit olması için kaldıraçsız (spot alım), 10:1 ve 100:1 kaldıraç oranlarını ele alalım.
Kaldıraçsız (1:1 kaldıraç oranı)
- İşlem hesabında işlemin tam değeri kadar fon olması gerekir. Örneğin, bir yatırımcı 1.000 dolar değerinde işlem yapmak istiyorsa, bu işlemi tamamen karşılamak için hesabında 1.000 dolar olması gerekir.
- Döviz kuru kendi lehlerine %1 oranında hareket ederse, 10 dolar (1.000 doların %1’i) kar elde eder.
- Ancak, döviz kuru %1 oranında aleyhlerine hareket ederse, 10 dolar kaybederler.
10:1 kaldıraç oranı
- Yatırımcı, işlem sermayesinin 10 katına kadar bir pozisyon büyüklüğünü kontrol edebilir. Örneğin, hesabında 1.000 doları varsa, 10.000 dolar değerinde işlem yapabilir.
- Bu, 10.000 dolarlık bir işlem için hesabında sadece 1.000 dolar olması gerektiği anlamına gelir.
- Döviz kuru kendi lehlerine %1 oranında hareket ederse, 100 dolar (10.000 doların %1’i) kar elde eder.
- Tersine, döviz kuru %1 oranında aleyhlerine hareket ederse, 100 dolar kaybeder.
- Bu kaldıraç oranı, 1:1 oranına kıyasla hem potansiyel kazançları hem de kayıpları artırır.
100:1 kaldıraç oranı
- Yatırımcı, işlem sermayesinin 100 katına kadar bir pozisyon büyüklüğünü kontrol edebilir. Eğer hesabında 1.000 dolar varsa, 100.000 dolar değerinde işlem yapabilir.
- Döviz kuru kendi lehlerine %1 oranında hareket ederse, 1000 dolar (100.000 doların %1’i) kar elde eder.
- Tersine, döviz kuru %1 oranında aleyhlerine hareket ederse, 1000 dolar kaybeder.
- Yine, yatırımcı sadece bir kısmını hesabında tutarak işleme girebilir, ancak artırılmış kaldıraç nedeniyle önemli ölçüde daha yüksek risk altındadır.
Türkiye’de Forex ticaretiyle ilgili en önemli düzenlemelerden biri, kaldıraçlı işlemlere ilişkindir. SPK’nın aldığı kararlar doğrultusunda, Türkiye’deki Forex aracı kurumları maksimum 1:10 kaldıraç oranı sunabilmektedir. Bu, yatırımcıların daha az sermaye ile daha büyük işlemler yapmasına olanak tanırken aynı zamanda büyük riskler de içermektedir. SPK, kaldıraçlı işlemlerin yatırımcılar üzerindeki olası etkilerini azaltmak için bu sınırlamayı getirmiştir.
Forex Başlangıç Teminatı 50,000 TL veya Muadili Döviz Tutarına Yükseltildi
Forex piyasasında kaldıraçlı işlem yapabilmek için yeni düzenlemeler getirilmiştir. Artık başlangıç teminatı olarak en az 50,000 TL veya muadili döviz tutarı hesaba yatırılması gerekmektedir. Bu, forex piyasasında ilk kez hesap açıp işlem yapacaklar için bir önceki tutarın iki katına çıkarılmış anlamına gelmektedir. Hali hazırda işlem yapan yatırımcılar da mevcut hesaplarını 50,000 TL ve karşılığı döviz miktarına yükselterek işlemlerine devam edebilmektedirler. Ancak bu yükseltme yapılmazsa, mevcut yatırımcılar yeni pozisyon açamamakta ve sadece var olan pozisyonlarını kapatabilmektedirler.
Önceden hesap açmış ve işlem yapmakta olan yatırımcılar için, hesaplarındaki bakiyeyi 50,000 TL veya muadili döviz miktarından az olmamak üzere yükseltme zorunluluğu getirilmiştir. Bu yükseltme işlemi için yatırımcılara 45 günlük bir süre tanınmıştır. Süre içerisinde bu şartı yerine getirmeyen yatırımcılar sadece açık olan pozisyonlarını kapatabilirler. Ancak ek fonlama yapan yatırımcılar, işlemlerine 1:10 kaldıraç oranı ile devam edebilirler. Bu durum, yatırımcılar için ciddi bir finansal yük getirmekte ve işlem hacmini doğrudan etkilemektedir.
Yatırımcıları en fazla zorlayan koşullardan biri de, düşen kaldıraç oranları ve yüksek başlangıç teminatı gerekliliğidir. Çünkü minimum fonlama gerekliliği olarak bu kadar yüksek bir tutar talep edilmemektedir. Yeni düzenlemeler neticesinde, 1 standart lot açmak için hesapta en az 10,000 doların olması gerekmektedir. Bu durum da 50,000 TL veya muadili döviz istenmesini mecbur kılmaktadır. Öte yandan, ilk kez forex piyasalarında işlem yapmak için hesap açacak yatırımcılar da başlangıçta en az 50,000 TL veya karşılığı döviz miktarı ile hesap açmak zorundadırlar. Bu düzenlemeler, forex piyasasında işlem yapacak yatırımcılar için daha ciddi bir finansal hazırlık gerektirmektedir.
Uygunluk Testleri: Yatırımcı ve Yatırım Kuruluşu Arasındaki Denge
Uygunluk testleri, yatırım kuruluşları ve yatırımcılar arasındaki ilişkide önemli bir denge unsuru olarak öne çıkmaktadır. Bu testler, yatırımcının bir ürün veya işlemin kendisi için uygun olup olmadığını belirlemekte ve müşterinin bu ürün veya hizmetin içerdiği riskleri anlayıp anlayamayacağını değerlendirmektedir. Yatırımcının bilgi seviyesi, deneyimi, eğitimi, yaş ve mesleği gibi faktörler dikkate alınarak yapılan bu testler, müşterinin risk potansiyelini ve risk iştahını ortaya koymaya çalışmaktadır.
Yatırım kuruluşları, genellikle uygunluk testlerini yapma ve müşteriyi bilgilendirme mecburiyeti altındadırlar. Ancak, belirli istisnai durumlar haricinde, bu testler genel müşteri profilinde uygulanmaktadır. Sermaye Piyasası Kurulu’nun belirlediği esaslara göre, yatırım kuruluşları müşteriye gerekli bilgilendirmeyi yaparak uygunluk testini gerçekleştirmelidirler. Bu testin, tüm yatırım kuruluşları tarafından asgari düzeyde taşınması gerekmektedir ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) tarafından belirlenen kararlarla bu süreç yönetilmektedir.
Ancak, bazı durumlarda yatırım kuruluşlarının müşteriyi manipüle etme gayretine girdiği bilinmektedir. Özellikle Forex işlemleri gibi yüksek riskli piyasalarda, yatırım kuruluşları müşterilerin risk algısını düşürmek adına manipülatif yöntemlere başvurabilmektedirler. Bu durum, yatırımcının doğru bilgiye ulaşmasını engelleyebilir ve yanıltıcı sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, uygunluk testlerinin dürüst ve adil bir şekilde gerçekleştirilmesi, yatırımcıların finansal geleceklerini korumak adına büyük önem taşımaktadır.
Forex Aracı Kurumlarının Lisans Zorunluluğu ve Yatırımcı Güvenliği
Bununla birlikte, SPK’nın getirdiği düzenlemeler sadece kaldıraçlı işlemlerle ve teminat miktarı ile sınırlı değildir. Türkiye’de faaliyet gösteren forex aracı kurumlarının lisans alması, yatırımcıların güvenliğini ve piyasa bütünlüğünü sağlamak adına önemli bir gerekliliktir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından düzenlenen ve denetlenen forex piyasası, yatırımcıların korunması amacıyla sıkı kurallara tabidir. Bu kuralların başında, forex işlemleri sunan aracı kurumların SPK’dan lisans alması zorunluluğu gelmektedir. Lisans almak için aracı kurumların belirli şartları yerine getirmesi ve SPK’nın belirlediği standartlara uygun hizmet vermesi gerekmektedir.
Forex piyasasında faaliyet göstermek isteyen aracı kurumlar, SPK’nın belirlediği lisanslama sürecinden geçmek zorundadırlar. Bu süreç, aracı kurumların mali yapılarının ve operasyonel yeteneklerinin SPK tarafından detaylı bir şekilde incelenmesini içerir. Ayrıca, forex piyasasında yatırım yapacak müşterilerin haklarını korumak adına aracı kurumların sunacakları hizmetlerin kalitesi de göz önünde bulundurulur. SPK, lisans verme sürecinde şeffaflık, adil rekabet ve müşteri memnuniyeti gibi temel prensipleri gözetir ve bu prensiplere uygun olan aracı kurumlara lisans verir.
Sonuç
SPK’nın getirdiği düzenlemeler, Forex piyasasının daha şeffaf ve güvenilir hale gelmesini sağlamıştır. Özellikle kaldıraç oranlarının düşürülmesi ve başlangıç teminatının yükseltilmesi gibi önlemler, piyasada daha dengeli bir ortam oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu düzenlemeler, yatırımcıların korunmasını ve piyasa bütünlüğünün sağlanmasını hedeflemektedir.
Türkiye’de Forex ticareti yapmak isteyen aracı kurumların SPK’dan lisans alması zorunludur. SPK tarafından düzenlenen ve denetlenen Forex piyasası, yatırımcıların güvenliğini sağlamak adına sıkı kurallara tabidir. Aracı kurumların lisans alabilmeleri için belirli şartları yerine getirmeleri ve SPK’nın belirlediği standartlara uygun hizmet vermesi gerekmektedir. Bu sayede, yatırımcılar lisanslı aracı kurumlar aracılığıyla güvenli bir şekilde Forex ticareti yapabilirler.
